Miladiye 840- yili Orxun Uyghur xanliqi yimirildi. Aridin köp ötmey Turpan we beshbaliqni merkez qilghan kengsu Uyghur xanliqi, qeshqer we balasughunni merkez qilghan qaraxanilar xanliqi quruldi. Sultan sutuq bughraxan wapat bolghandin kéyin, oghli musa musulman bolghan qaraxanilar xanliqi qoshunini bashlap jenupta budda dinidiki udun, sherqte idiqut Uyghur xanliqi bilen ghazat qilishqa bashlidi. Shuningdin kiyin islam dinini qubul qilghan Uyghurlar özini musulman, türk dep ataydighan, buddizimda qalghan Uyghurlar bolsa özini Uyghur dep ataydighan halet shekillendi. Miladiye 16- esrning otturlirida, hazirqi Gensu teweside yashaydighan Kengsu Uyghur xanliqining biwaste warisi bolmish az sandiki Uyghurlardin bashqa Uyghurlar islam dinigha étiqat qilishqa bashlidi. Shuning bilen Orxun Uyghur xanliqi dewride dunyagha tonulghan Uyghur dégen milliy nami asta-asta untuldi. Kishiler özini yurt nami bilen Xotenlik, Qeshqerlik, Turpanliq dep ataydighan, millitini bolsa "musulman" depla tügishidighan boldi.
Dunyada milletchilikning bixlinishi netijiside, "baldur oyghanghan" yawrupaliqlar milletchilikni mustemlikichilikning qorali süpitide ishlitip, milliy éngi anche küchlük bolmighan sherqte, bolupmu yawrupani besh yüz yil wehimige salghan Osman impiriyisining erep rayunlirida, yoshurun bazargha sélishqa bashlidi. Milletchilikning küchiyishi Osman impériyisining halakitini kücheyitti. 1924- Yili Osman impériyisining xarabiside milli dölet Türkiye jumhuriyitining qurulushi we bir pütün islam dunyasining xelipisining bikar qilinishi bilen, bu idiye téximu wayigha yetti. Gherp özining bu qoralidin bekmu razi boldi. Shu chaghda Charrussiye xarabiside dunyagha kelgen Sowét itpoqidimu özgiche bir milletchilik kürishi dawam qiliwatatti.
Uyghurlar ezeldin Ottura Asiyada bir millet bolush süpitide milletlerni türge ayrish dolqunining sirtida qalmidi. Uyghur millitining millet nami heqqide muhakime ewjige chiqti. Hetta beziler Uyghurlarni rayun alahidilikige asasen Yettesu we Ili derya wadisini merkez qilghan Uyghurlarni Taranchi dep atash, Turpan, Qumul, Kuchani merkez qilghanlarni Uyghur, qalghan jaydikilerni Dolan dep atash, Lopnur Uyghurlirini bashqa bir millet dep ayrip qoyush xahishimu bash kötürdi. Bu heqtiki munazire Yettesu Uyghurlirining yol bashlamchisi Abdulla Rozibaqiyéwning tirishishliri, Nezer Ghoja Abdusemettek alimlarning pakitliq maqaliliri bilen, axiri milliy namimiz "Uyghur"ni eslige keltürüsh bilen xulase tapti. Lékin, Ili derya wadisidiki Uyghurlarni "Taranchi" dep ayrim bir millet süpitide atash taki 1937- yillargha qeder dawamlashti. Shu waqitta gézit-jhornallarda "Shinjangda 14 millet bar" dep élinip keldi.
Dunyada milletchilikning bixlinishi netijiside, "baldur oyghanghan" yawrupaliqlar milletchilikni mustemlikichilikning qorali süpitide ishlitip, milliy éngi anche küchlük bolmighan sherqte, bolupmu yawrupani besh yüz yil wehimige salghan Osman impiriyisining erep rayunlirida, yoshurun bazargha sélishqa bashlidi. Milletchilikning küchiyishi Osman impériyisining halakitini kücheyitti. 1924- Yili Osman impériyisining xarabiside milli dölet Türkiye jumhuriyitining qurulushi we bir pütün islam dunyasining xelipisining bikar qilinishi bilen, bu idiye téximu wayigha yetti. Gherp özining bu qoralidin bekmu razi boldi. Shu chaghda Charrussiye xarabiside dunyagha kelgen Sowét itpoqidimu özgiche bir milletchilik kürishi dawam qiliwatatti.
Uyghurlar ezeldin Ottura Asiyada bir millet bolush süpitide milletlerni türge ayrish dolqunining sirtida qalmidi. Uyghur millitining millet nami heqqide muhakime ewjige chiqti. Hetta beziler Uyghurlarni rayun alahidilikige asasen Yettesu we Ili derya wadisini merkez qilghan Uyghurlarni Taranchi dep atash, Turpan, Qumul, Kuchani merkez qilghanlarni Uyghur, qalghan jaydikilerni Dolan dep atash, Lopnur Uyghurlirini bashqa bir millet dep ayrip qoyush xahishimu bash kötürdi. Bu heqtiki munazire Yettesu Uyghurlirining yol bashlamchisi Abdulla Rozibaqiyéwning tirishishliri, Nezer Ghoja Abdusemettek alimlarning pakitliq maqaliliri bilen, axiri milliy namimiz "Uyghur"ni eslige keltürüsh bilen xulase tapti. Lékin, Ili derya wadisidiki Uyghurlarni "Taranchi" dep ayrim bir millet süpitide atash taki 1937- yillargha qeder dawamlashti. Shu waqitta gézit-jhornallarda "Shinjangda 14 millet bar" dep élinip keldi.
Abduxaliq Uyghur, Uyghurlarning milliy nami kirizisqa duch kelgen ashu yillarda, dadilliq bilen özige "Uyghur
