(Shexsiyetchilik we Shexsiyetsizlik)
--------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------
"Zaman zorning" --- alemdiki birdin-bir mutleq heqiqet. Bu heqiqetning négizi shexsiyetchiliktur. Madilarning mikro dunyasidiki ziddiyetlerdin tartip "alem tartishish qanuni"ghiche, chümülilerning yem talishishidin tartip döletler arisidiki urushlarghiche, hemmila jayda "zaman zorning" qanuniyiti özini körsitidu. Darwinizmda éytilghan "tebiiy tallinish" (yaki bolmisa "tebietning tallishi")mu del shu "zaman zorning" qaniniyitining mehsuli. Bu yerdiki "Zor" barliq ishlarda aldi bilen özining mepeetini chiqish nuqtisi qilidu.
Dimek, shexsiyetchilik alemning asasi, shexsiyetsizlik bolsa shexsiyetchilikning türtkiside (yeni "shexsiyet"ni eng zor derijide gewdilendürüsh nuqtisidin) tedrijiy barliqqa kelgen.
Shexsiyetchilik bilen shexsiyetsizlik xuddi mangghan yoli we wezipisi oxshash, emma yünülüshi oxshimighan poyizlardur. Shexsiyetchilik bilen shexsiyetsizlik (bu yerde uni "intérnatsyonalizm" dep atap turay) emiliyette bir-biri bilen tutash, mueyyen shara'itta yene bir-birige özgireleydighan ikki amildur:
Shexsiyetchilik --> tughqanbazliq --> mehelliwazliq --> yurtwazliq --> milletchilik --> wetenperwerlik --> intérnatsyolizm (shexsiyetsizlik)
[Bu yerdin bilimizki, shexsiyetchilik bolmighinida milletchilik (yeni milliy ghurur)ghimu orun qalmaydu; yene bir tereptin eger jemiyette shexsiyetchilik ewj élip turiwerse milliy ghurur oxshashla shekillinelmeydu, intérnatsyonalizmdin éghiz échish téximu tes. Shexsiyetsizlik bolsa pütün jeryanning onggha qarap tereqqiy qilishining herketlendürgüch küchidur.]
Insanlarning tebiitide yuquriqi oxshimighan psixik haletlerning hemmisila mewjut: bezilerde shexsiyetchilik köprek, bezilerde shexsiyetsizlik köprek bolushi mumkin ... ...
Mushundaq bir dunyada, eger birkimde shexsiyetchilik bolmisa, uning nersiliri bashqilargha mensup bolup qélishi mumkin, chünki, shexsiyetchiler her waqt "alimen", déydu, shexsiyetsizler bolsa öz nersilirini barqilargha teghdim qilishqa her waqt teyyar turidu). Eger birkim heddidin ashqan shexsiyetchi bolghinida, uning jemiyettiki ishlirimu algha basmasliqi mumkin, chünki, heddidin ashqan shexsiyetchi kishi jemiyette haman san jehettin mutleq köplükni teshkil qilidighan, hem shexsiyetchilikni yaqturmaydighan, hem intérnatsyonalizm idiyisini téxi hazirlimighan kishilerning, yighip éytqanda "adaletperwer" kishilerning qarshiliqigha uchraydu.
Biologiye nuqtisidin éytqanda, shexsiyetchilik bilen shexsiyetsizlik (intérnatsyonalizm) arisidiki barliq haletler GÉN'ning orunlashturushi bolup, GÉN'ning shexsiyetchiliki (téximu köp DNA ishlepchiqirish arqiliq özining menggü mewjut bolup turushini kapaletlendürüsh "xaish"i) teripidin begilen'gen. Bilishimiz kérekki, shexsiyetchilikte uchigha chiqqan kishiler öz baliliri bilenmu menpeet talishishidu --- bu xil shexsiyetchilikni biologiye nuqtisidin barliq menpeetlerning axirqi "xojayini" bolghan GÉN'mu yaqturmaydu, elwette.
Shexsiyetchilik insan tebiitining eng iptidaiy haliti, shesiyetsizlik bolsa insan tebiitining eng yuquri pellisidur. Jemiyette yashighuchi her bir insan, "shexsiyetchilik" bilen "shexsiyetsizlik (intérnatsyonalizm)" arisida melum tengpungluqni saqlap yashaydu.
--------------------------------------------------------------------------------
Adem tughulushidinla shexsiyetchi kelgen: Bowaqlar tughulushida, gerche qolida hichnerse bolmisimu, özimu téxi bilmeydighan "melum mepeet"ni, ching tügülgen mushtumliri arisida saqlighiniche bu yoruq dunyagha ulishidu; bu dunyani sézish bilen tengla qosaq toyghuzidighan jayni izdeydu hemde uning ornini bilidu, hergiz öz anisining mepeetini oylimaydu; chong bolushqa egiship, Anining tinimsiz terbiyisi astida, balidiki shexsiyetchilik bara-bara aziyidu, emma Anining hayatliqida balining shexsiyetsizliki hergiz Aniningkidin (téximu inchikiligende, "baligha eng chong tesir körsetküchi kishi"ningkidin) éship kételmeydu (bu emiliyette "anilar ulugh", "atilar ulugh" digen uqumlarning bir muhim kélish menbesi).
Anilarning öz baliliri aldidiki shexsiyetsizliki, emiliyette ularning shexsiyetchilikining ipadisidur --- Ana öz balisini mepeetlendürgendila, öz menpeetini eng yuquri nuqtigha yetküzeleydu! (Bu yenila Ana ténidiki DNA'ning mepeetini engchonglashturush nuqtisidin néri emes!)
--------------------------------------------------------------------------------
Nurghun ehwallarda, eger muwapiq qaide-tüzüm boyiche kontrol qilin'ghanda, shexsiyetchilikni ishlirimizning téximu ünümlük, téjeshlik bolushigha xizmet qildurishimiz mumkin.
(1) 18- esrdighu déymen, En'giliye hökümiti türküm-türküm jinayetchilerni Britaniye arilidin Awstraliye qit'esige yötkesh arqiliq, hem jinayetchilerni jazalash meqsidige yetken, hem özining mustemlike ziminidiki menpeetini erzan emgek küchi bilen teminligen. Jinayetchilerni toshush wezipisini xususiy paraxotluq toshush shirketliri öz üstige alghan bolup, desliwide Hökümet terep toshush heqqini aldin bérip mangghuzghan. Netijide nurghun jinayetchiler uzun muddetlik déngiz sepiride késellik, acharchiliq, hetta orunsiz zeximlendürüshler tüpeylidin, nishan'gha saq-salamet yétip baralmighan. Bu ehwallar, elwette, Hökümetke zor ixtisadiy ziyanlarni keltürgen. Kéyin Hökümet kélishim mezmunigha tüzitish kirgüzüp, toshush heqqini jinayetchilerni tapshuriwalghuchi organ saq-salamet baralighan adem sanigha qarap töleydighan qilghan. Qiyas qilishingiz asanki, shuningdin étiwaren jinayetchilerni toshushqa mes'ul paraxot shirketliri özligidin türlük charilerni ishlitip, jinayetchilerni imkan bar saq-salamet yetküzüshke tirishqan ...
(2) Ixtisatshunaslar daim tilgha alidighan "umash teqtimlesh tüzümi" dep atilidighan tipik hikaye bar: Birge paaliyet qilidighan bir gruppa ademn umashni kündilik yimeklik qilidu, disek, bu yerde umash texsim qilish bir mesilige aylinidu. Zadi qandaq qilghanda adil bolghan bolidu? Bezilerning diyishiche: texsim qilish eswapi choqum yaxshi bolushi, texsim qilish jeryani choqum achkare bolushi lazim! Bunda qilish gerche adilliqning asasi bolsimu, emma her qétimdila hemme ademni razi qilalishi natayin. Yene bezilerning pikriche: Umashni texsimleshke herbir kishi nöwetliship mes'ul bolushi kérek! Bundaq qilghanda gerche adil bolidighandek qilsimu, lékin her qétimliq tamaqta beziler toymaydighan, beziler artuq yewalidighan ehwal yüz bérishtin xali bolghili bolmaydu. Axirida, oxshimighan pikrlerni yekünlesh netijiside, mundaq bir tüzüm otturigha qoyulghan: ① Umash texsimleshke berbir adem nöwetliship mes'ul bolush, ② texsimlesh jeryani achkare bolush, ③ texsimligüchi awwal barliq qachilargha umashni tekshi bölüsh, andin bashqilar xalighan bir qachini tallap élish, eng axirida éship qalghan qacha (eger texsimlesh adil bolmighinida, bu qachidiki umash eng az bolidu) texsimligüchige teelluq bolush ... ...
(3) Mektipimizning imtihan mezgilide her bir meydan imtihan üchün ikki parchidin "Imtihan Meydan Xatirisi" déydighan, imtihan jeryanida yüz bergen ehwallar xatirilinidighan qeghez teyyarlinidu, bu qeghezler hem qaranchuq oqutquchilarning wezipe ötigenlikining ispati qilinidu. Mesile del eshu qeghezde! Qeghezni imtihan meydanigha qaranchuq bolghan oqutquchilar ep bérishi mumkin, fakultét nazaretchiliri ep bérishimu mumkin, bezide, eger imtihan élin'ghini bashqa fakultétlar ötken ders bolsa, mezkur fakultéttin kelgen "imtihan alghuchi" oqutquchi ep kélishimu mumkin, yene kélip buxil ehwalda her ikki fakultét oqutquchiliri "séxiliq" bilen qarshi terep ishlitidighan xatire qeghizinimu alghach baridu. Netijide 2-3 parche "Itihan Meydan Xatirisi" bolsila bolighan ehwalda, 4-6 parchisi hetta 6-9 parchisi peyda bolushi mumkin. Nime üchün? Chünki: ① xatire qeghizini hichkim özi xirajet chiqirip teyyarlimaydu, ② eger imtihan meydanida xatire qeghizi yoq bolup qalsa, qaranchuq oqutquchining wezipe ada qilghanliq ispati yoq bolup qélishi mumkin, ③ "Kichikkine qeghez üchün pixsiqliq qilmay yene bir fakultét ishlitidighan qegheznimu alghach barmamdim!" Shundaq qilip her qétimliq imtihanda nurghun éship qalghan xatire qehezliri exletjaydin orun alidu ... ...
Birinchi misalda, epchil bir tüzümni yolgha qoyush bilen, kishilerdiki shexsiyetchilik xaishi omumning menpeetini engchonglashturushqa xizmet qildurulghan; Ikkinchi misalda, shexsiyetchilik xaishi axirqi hisapta adilliqning kapaliti bolghan; Üchinchi misalda bolsa, tüzümning kemtükliki sewebidin, kishilerdiki shexsiyetchilik xaishi ularning xususiy mepeetige payda yetkümeyla qalmastin, yene omumning menpeetini ziyan'gha uchratqan!
--------------------------------------------------------------------------------
Yadroning "shexsiyetchiliki" netijiside Atom shekillen'gen; Atomlar arisidiki elektron talishishlarning netijiside molekulilar wujutqa kelgen; Molekulilardiki shexsiyetchilikler (yighip éytqanda yenila elektron talishish jeryanidiki riqabetler) janliqlarning barliqqa kélishining tüpki sewebidur ... ... Dimek, mikrodunyadimu oxshashla zaman zorning!
[ Mikrodunyada qaysi atomning elektrmenfiliki, yeni elektron tartiwélish iqtidari yuquri bolsa, shu "Zor" hisaplinidu --- bashqilardin köprek elektron'gha érisheleydu. Biraq, elektrmenfiliki küchlük sanalghan "O" (oksigén), "N" (azot)lar elektronni artuqche yighiwélip, axirida özlirining CO2 (karbon-IV-oksidi) we Uriagha oxshash exletlerge aylinip qélishini xiyallirigha keltürmigen bolghiytti! ]
--------------------------------------------------------------------------------
Shexsiyetchilikning axirqi netijisi nime bolushidin qet'iy nezer, muwapiq miqdardiki shexsiyetchilik, peqet u melum qaidiler boyiche yürsila, omumning menpeeti üchün payda élip kélidu. "Zor"luq bolsa köp waqtlarda shexsiyetchilikning eng küchlük qorali.
--------------------------------------------------------------------------------
2007- yili 7- ayning 28- küni ----- I. N. Aptap
